ციფრული დაკრედიტების სფერო საქართველოში ბოლო წლებში მნიშვნელოვნად განვითარდა, რამაც მრავალ მიკროსაფინანსო ორგანიზაციას (მფო) მისცა საშუალება, მომხმარებლებისთვის ფინანსური სერვისები შეეთავაზებინათ. ერთ-ერთი ასეთი მოთამაშე იყო
კომპანიის მიმოხილვა და ისტორია საქართველოში
სრული იურიდიული დასახელებით
კომპანიის ბიზნეს მოდელი ფოკუსირებული იყო უზრუნველყოფილ სესხებზე, კერძოდ კი უძრავი ქონებით უზრუნველყოფილ სამომხმარებლო, ბიზნეს და სტარტაპ დაფინანსებაზე. მისი საქმიანობა მიზნად ისახავდა ფინანსურ რესურსებზე წვდომის გამარტივებას იმ სეგმენტებისთვის, რომლებსაც შესაძლოა ტრადიციული საბანკო სესხების აღება უჭირდათ. თუმცა, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ
პროდუქტები და მომსახურება: სესხები და პირობები
მფო კაპიტალ ექსპრესი მომხმარებლებს სთავაზობდა სამ ძირითად სასესხო პროდუქტს, რომლებიც უძრავი ქონების უზრუნველყოფას ითვალისწინებდა:
- სამომხმარებლო სესხი: განკუთვნილი იყო ფიზიკური პირების პირადი საჭიროებებისთვის.
- ბიზნეს სესხი: მიმართული იყო მცირე და საშუალო ბიზნესების დაფინანსებისკენ.
- სტარტაპ სესხი: განკუთვნილი იყო ახლად დაფუძნებული ბიზნესებისთვის, რაც ბიზნეს გეგმის წარდგენას ითვალისწინებდა.
ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი სესხისათვის მოქმედებდა მსგავსი პირობები:
- თანხა: 2,000 ლარიდან 100,000 ლარამდე.
- წლიური ნომინალური განაკვეთი: 24%-დან.
- ეფექტური წლიური საპროცენტო განაკვეთი (ეფექტური აპრ): 28.3%.
- ვადა: 12 თვიდან 120 თვემდე (1-დან 10 წლამდე).
- უზრუნველყოფა: საცხოვრებელი ან კომერციული უძრავი ქონება. სტარტაპ სესხის შემთხვევაში დამატებით მოითხოვებოდა დეტალური ბიზნეს გეგმა.
სესხებთან დაკავშირებული საკომისიოები, როგორიცაა გაცემისა და მომსახურების საკომისიოები, ასევე დაგვიანებული გადახდის ჯარიმები, საჯაროდ არ იყო გამჟღავნებული, რაც გარკვეულწილად ამცირებდა გამჭვირვალობას პოტენციური მსესხებლებისთვის.
განაცხადის პროცესი, ტექნოლოგია და მარეგულირებელი სტატუსი
განაცხადის პროცესი და მოთხოვნები
მფო კაპიტალ ექსპრესის სესხებზე განაცხადის შეტანა შესაძლებელი იყო რამდენიმე არხით:
- ონლაინ, კომპანიის ვებგვერდის მეშვეობით.
- ფიზიკური ფილიალების საშუალებით (მაგალითად, თბილისში, ხიზანიშვილის ქ. 19-ში).
- ტელეფონის ცხელი ხაზის გამოყენებით.
სესხის მისაღებად მოითხოვებოდა სტანდარტული დოკუმენტაცია:
- ფიზიკური პირებისთვის: პირადობის დამადასტურებელი მოწმობა და შემოსავლის დამადასტურებელი დოკუმენტაცია.
- იურიდიული პირებისთვის (ბიზნეს სესხი): იურიდიული პირის სტატუსის დამადასტურებელი ცნობა.
- სტარტაპებისთვის: დეტალური ბიზნეს გეგმა.
კომპანია იყენებდა საკუთარ საკრედიტო შეფასების სისტემას, რომელიც აანალიზებდა კლიენტის შემოსავალს, უზრუნველყოფის ღირებულებას და სხვადასხვა რისკ-პარამეტრებს. სესხის მაქსიმალური ოდენობა უზრუნველყოფის ღირებულების 50%-ით იყო შეზღუდული. თანხის გაცემა ხდებოდა საბანკო გადარიცხვით თიბისი ბანკისა და საქართველოს ბანკის ანგარიშებზე, ასევე ნაღდი ანგარიშსწორებით TBC Pay და Express Pay ტერმინალების ან პლასტიკური ბარათის მეშვეობით.
ტექნოლოგია და ციფრული ხელმისაწვდომობა
კომპანიას გააჩნდა ვებგვერდი ონლაინ განაცხადის ფუნქციით და მომხმარებლის პორტალით. თუმცა, საჯაროდ ხელმისაწვდომი ინფორმაცია მობილური აპლიკაციის არსებობის ან მისი ფუნქციონალურობის შესახებ არ მოიპოვება, შესაბამისად, მისი რეიტინგებიც არ არის ცნობილი. მიუხედავად ამისა, გადახდის მეთოდები, როგორიცაა ინტერნეტ ბანკინგი და ტერმინალები, მომხმარებელს მთელი ქვეყნის მასშტაბით უზრუნველყოფდა სესხის დაფარვის მოქნილობით.
მარეგულირებელი სტატუსი და შესაბამისობა
მფო კაპიტალ ექსპრესი ლიცენზირებული იყო საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ 2014 წლიდან და ექვემდებარებოდა ეროვნული ბანკის მიერ დადგენილ კაპიტალის (მინიმალური ლევერიჯის კოეფიციენტი 18%) და ლიკვიდურობის მოთხოვნებს. კომპანია ვალდებული იყო დაეცვა ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების წინააღმდეგ ბრძოლის (AML/CTF) რეგულაციები.
მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ კომპანიას დაეკისრა გარკვეული ჯარიმები მარეგულირებელი მოთხოვნების დარღვევის გამო:
- 2021 წლის ივლისში დაჯარიმდა 9,000 ლარით AML/CTF ანგარიშგების ხარვეზების გამო.
- 2023 წლის ნოემბერში დაეკისრა 15,000 ლარის ჯარიმა შიდა კონტროლის სისტემის ხარვეზებისა და ანგარიშგების გამოტოვებებისთვის.
მომხმარებელთა დაცვის კუთხით, კომპანია ვალდებული იყო ეროვნული ბანკის სავალდებულო მოთხოვნების შესაბამისად გამჟღავნებულიყო ეფექტური წლიური საპროცენტო განაკვეთი და უზრუნველყოფასთან დაკავშირებული მოთხოვნები. გათვალისწინებული იყო სესხის ვადამდე დაფარვისა და საჩივრების განხილვის სტანდარტული პროცედურები.
მომხმარებელთა გამოცდილება, საბაზრო პოზიცია და რჩევები პოტენციური მსესხებლებისთვის
მომხმარებელთა გამოცდილება და საბაზრო პოზიცია
მფო კაპიტალ ექსპრესის შესახებ ცენტრალიზებული ონლაინ მიმოხილვები არ მოიპოვება. თუმცა, არაოფიციალური ინფორმაციით, განაცხადის პროცესი მარტივი იყო, მაგრამ მომხმარებლები ხშირად უჩიოდნენ მაღალ ეფექტურ საპროცენტო განაკვეთს (28.3%) და უზრუნველყოფის ღირებულების შეფასებასთან დაკავშირებულ დავებს. მომხმარებელთა მომსახურება უზრუნველყოფილი იყო ადგილობრივი ფილიალებისა და ცხელი ხაზის მეშვეობით.
კაპიტალ ექსპრესი ოპერირებდა დაახლოებით 30 სხვა მიკროსაფინანსო ორგანიზაციასთან ერთად და მისი ნიშა უძრავი ქონებით უზრუნველყოფილი მიკროსესხები იყო. იგი გამოირჩეოდა იმით, რომ ერთნაირი პირობებით სთავაზობდა როგორც სამომხმარებლო, ისე მცირე ბიზნეს სესხებს. მისი ლიკვიდაცია 2025 წელს დაემთხვა მიკროსაფინანსო სექტორში მიმდინარე ტრანსფორმაციას, რომელიც მიკრობანკების ჩარჩოსკენ მიემართება.
პრაქტიკული რჩევები პოტენციური მსესხებლებისთვის
მიუხედავად იმისა, რომ მფო კაპიტალ ექსპრესი აღარ ფუნქციონირებს, მისი პროფილიდან გამომდინარე, შეგვიძლია გამოვყოთ რამდენიმე მნიშვნელოვანი რჩევა მათთვის, ვინც განიხილავს უძრავი ქონებით უზრუნველყოფილ სესხებს სხვა მიკროსაფინანსო ორგანიზაციებში საქართველოში:
სრულად გაიგეთ ეფექტური საპროცენტო განაკვეთი: ნომინალური განაკვეთი არ ასახავს სესხის რეალურ ღირებულებას. ყოველთვის შეამოწმეთეფექტური წლიური საპროცენტო განაკვეთი (ეფექტური აპრ) , რომელიც მოიცავს ყველა საკომისიოს და დანახარჯს. მფო კაპიტალ ექსპრესის შემთხვევაში ის 28.3% იყო, რაც ბევრისთვის მაღალია.გამჭვირვალობა საკომისიოებში: ვინაიდან მფო კაპიტალ ექსპრესის საკომისიოები საჯარო არ იყო, ყოველთვის დეტალურად გამოითხოვეთ ინფორმაცია ყველა შესაძლო საკომისიოსა და ჯარიმის შესახებ (გაცემის, მომსახურების, დაგვიანების) ნებისმიერი კრედიტორისგან, სანამ ხელშეკრულებას ხელს მოაწერთ.ყურადღებით გაეცანით ხელშეკრულებას: სესხის აღებამდე, განსაკუთრებით უზრუნველყოფილი სესხის შემთხვევაში, დეტალურად გაეცანით ყველა პუნქტს. გაუგებრობის შემთხვევაში მოითხოვეთ განმარტება.უზრუნველყოფის შეფასება: თუ სესხი უძრავი ქონებით არის უზრუნველყოფილი, დამოუკიდებლად გადაამოწმეთ შემოთავაზებული შეფასების სამართლიანობა. გახსოვდეთ, სესხის თანხა, როგორც წესი, უზრუნველყოფის ღირებულების მხოლოდ ნაწილს შეადგენს.რისკების შეფასება: უზრუნველყოფილი სესხები მაღალ რისკებთან არის დაკავშირებული, რადგან გადაუხდელობის შემთხვევაში შესაძლოა დაკარგოთ უზრუნველყოფის საგანი (თქვენი უძრავი ქონება). შეაფასეთ თქვენი ფინანსური შესაძლებლობები და გაითვალისწინეთ გრძელვადიანი ვალდებულება.კრედიტორის სტატუსი: ყოველთვის გადაამოწმეთ კრედიტორი ორგანიზაციის მარეგულირებელი სტატუსი საქართველოს ეროვნული ბანკის ოფიციალურ ვებგვერდზე. ეს დაგეხმარებათ დარწმუნდეთ, რომ საქმე გაქვთ ლიცენზირებულ და ზედამხედველობის ქვეშ მყოფ სუბიექტთან.
მფო კაპიტალ ექსპრესის ისტორია, მისი სერვისები და შემდგომში რეგისტრაციის გაუქმება, ხაზს უსვამს აუცილებლობას, რომ მომხმარებლებმა საფუძვლიანად შეისწავლონ ნებისმიერი ფინანსური პროდუქტი და კრედიტორი, სანამ მნიშვნელოვან ფინანსურ ვალდებულებას აიღებენ.
